Ngày kỵ nhật của cụ PHÙNG VĂN TRIỆN

Hôm nay ngày 13/1/2009 các bạn mời ra cổng K65 ăn sáng...mình được Hoàng lai về, nghỉ ở 11 PĐC, về qua bầm đánh thức người dậy, con dâu Tháp cho ăn bánh tẻ, trưa về cúng ngày kỵ nhật cụ PHÙNG VĂN TRIỆN cha của cụ PHÙNG THỊ TIẾN thân sinh ra mình năm nay ngài đã 96 tuổi, giờ là bậc nhất của họ PHÙNG làng Tân phường Nghĩa Đô Cầu Giấy HN. Chiều 14:00 PM vào ngài đã đi nằm, mình đã gửi cho Phương Xim hai bài là ngõ Vườn Hoa & Đôi dép... để các cháu thêm vui và tự tin, tối hôm qua Phương sang 86 Lê Lợi để trả vài chục cho ông Họa tiền mua nhà 01 PĐC, chờ ít ngày nữa Thiện vẽ xong, đóng thuế & lấy sổ mới, bây giờ mình sang BHXH làm tuất cho bác Viển...Họ hướng dẫn làm tờ khai làm 4 bản chụp sổ hộ khẩu của 17 và 15 PĐC để làm tuất cho cụ Phùng Thị Tiến vì thu nhập dưới mức lương tối thiểu là làm được...16:00 GỬI PHƯƠNG khi cháu còn đang ngủ dưỡng sức cho Xim. Xim mang cho sắn luộc, Nguyệt sang mời 9:00 ngày mai 14/01/2010 họp tổng kết 2009 và chia tay Sơn chuyển chỗ...
Thứ Tư, 13/01/2010 - 08:37
Nguyên Phó chủ nhiệm VP Chính phủ “nặng tội” nhất vụ Đề án 112
(Dân trí) - Phiên tòa xét xử 23 bị cáo “rút ruột” Đề án 112 khai mạc sáng nay 13/1 tại TAND Hà Nội. Bị cáo chính Vũ Đình Thuần dáng vẻ mệt mỏi, nhưng tỏ ra rất bình tĩnh, luôn nhìn thẳng, không né tránh trước cả “dãy” ống kính phóng viên.

Đúng 8h30, HĐXX bắt đầu công bố quyết định đưa vụ án ra xét xử. (Ảnh: P.Thảo)

Nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Vũ Đình Thuần là bị cáo duy nhất mặc “đồng phục” trại giam đứng trước vành móng ngựa. Trong số 23 bị cáo cũng chỉ có ông Thuần và cấp dưới Lương Cao Sơn đang bị tạm giam.
Ông Thuần dáng người nhỏ, quá nửa đầu tóc đã bạc trắng, gương mặt khắc khổ, già hơn rất nhiều so với ngày bị bắt. Tuy dáng vẻ mệt mỏi, bị cáo tỏ ra rất bình tĩnh, luôn nhìn thẳng, không né tránh trước cả “dãy” ống kính phóng viên.
Không nhiều thân nhân các cán bộ cốt cán “dính chàm” được tham gia phiên tòa, hầu hết đứng chờ đợi bên ngoài khuôn viên TAND thành phố. Không khí phiên xử khá căng ngay từ đầu.


Bị cáo Vũ Đình Thuần (Ảnh: P.Thảo)
Phần kiểm tra căn cước, lý lịch các bị cáo bắt đầu với nhóm cán bộ văn phòng Chính phủ, tham gia Ban điều hành Đề án 112 trước. “Bộ tam” Vũ Đức Thuần, Lương Cao Sơn, Nguyễn Cát Hồ dàn hàng đầu trên hàng ghế bị cáo.
Gần 20 luật sư tên tuổi trong Nam ngoài Bắc tham gia bảo vệ cho các bị cáo tại phiên tòa. Phút cuối cùng, 2 anh em Lương Cao Phi, Lương Cao Phong từ chối luật sư của mình vì đến lúc đó 2 người này vẫn chưa có mặt tại phòng xử.
2/3 nhân chứng, 13/18 người có nghĩa vụ, quyền lợi liên quan được tòa triệu tập cũng vắng mặt không có lý do. Luật sư Nguyễn Huy Thiệp, Đào Hữu Đăng cùng kiến nghị tòa triệu tập giám định viên tài chính vì cho rằng chưa thể định tội với các bị cáo khi chưa xác định cụ thể phần thiệt hại của từng người gây ra trong vụ án.
Đại diện VKS thành phố phủ nhận ý kiến này, khẳng định cáo trạng đã nêu đầy đủ các con số. Vị này minh chứng một loạt số liệu như bị cáo Vũ Đình Thuần, Lương Cao Sơn gây thiệt hại 4,6 tỷ đồng; Nguyễn Cát Hồ 1,3 tỷ đồng... Tuy nhiên, các luật sư cho rằng đó chỉ là những con số chung chung áp cho mỗi người, chưa chứng minh được do hành vi của các bị cáo gây ra.
Phần còn lại buổi làm việc sáng tòa dành cho đại diện VKS công bố bản cáo trạng dài hơn 30 trang truy tố các bị cáo...

Ông Vũ Đình Thuần bị truy tố về tội “lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ” theo khoản 3, Điều 281-BLHS, theo đó người bị truy tố có thể bị phạt đến 15 năm tù.

Nguyên Phó chủ nhiệm văn phòng Chính phủ bị quy kết chịu trách nhiệm chính trong việc ký và thực hiện hơn 100 hợp đồng với các công ty, đơn vị từ nguồn ngân sách nhà nước trong việc mua sắm phần mềm, in giáo trình tài liệu, đào tạo… trong quá trình triển khai đề án 112, vi phạm nghiêm trọng các quy định của pháp luật về Quy chế đấu thầu, gây thiệt hại 4,6 tỷ đồng.

“Tham mưu” cho những hợp đồng không lập kế hoạch đấu thầu, không chỉ đạo xây dựng hồ sơ thầu, tổ chức đấu thầu theo đúng quy định… và “lách luật” bằng cách cắt xẻ dự án thành nhiều hợp đồng nhỏ để tránh đấu thầu… là Phó GĐ trung tâm tin học văn phòng Chính phủ kiêm thư ký Ban điều hành đề án Lương Cao Sơn, tổ trưởng tổ Đào tạo Ban điều hành đề án Nguyễn Cát Hồ. Cả 2 cũng “dính” khoản 3 điều 281.


Bị cáo Vũ Đình Thuần và Lương Cao Sơn trao đổi trên ghế bị cáo. (Ảnh: P.Thảo)

17 bị cáo khác nguyên là lãnh đạo các nhà xuất bản, các công ty, đối tác tham gia các hợp đồng khống giá, gian dối để hưởng lợi bị truy tố ở khoản 2 điều 281 với khung hình phạt tối đa lên tới 10 năm tù giam.

Nguyễn Thuý Hà, nguyên Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần công nghệ tin học ISA, bị cáo buộc đóng vai trò đồng phạm giúp sức cho Vũ Đình Thuần, Lương Cao Sơn, Nguyễn Cát Hồ, gây thiệt hại cho nhà nước số tiền 1,3 tỷ đồng.

Các bị cáo Hoàng Đăng Bảo, nguyên cán bộ Văn phòng Chính phủ, Nguyễn Đức Giao, Phạm Văn Tuấn, Nguyễn Duy Hùng, Phạm Thị Tuyết Lan (nguyên cán bộ Nhà xuất bản Tư pháp); Trần Tấn Ngô, Nguyễn Thị Minh Thiệu, Ngô Thị Nhâm, Nguyễn Thị Phương Hoa, Lưu Ý Nhi, Vũ Thị Phương Liên (nguyên cán bộ Tổng Công ty Sách Việt Nam), Nguyễn Thị Thanh Hà, Đặng Thị Hiền, Đặng Quang Hưng (các nhà sách tư nhân), Chu Xuân Vinh (Công ty Toàn Cầu), Lê Trung Nghĩa (Công ty Nhất Vinh) “chung chi” khoản thiệt hại 2,8 tỷ đồng.

3 bị cáo khác, trong đó có 2 em trai của Lương Cao Sơn là Lương Cao Phi (cán bộ NXB Xây dựng, Bộ Xây dựng) và Lương Cao Phong (GĐ Trung tâm thẩm định và tư vấn thông tin, Công ty tin học xây dựng) bị kết tội “lợi dụng ảnh hưởng của người có chức vụ quyền hạn để trục lợi” (Điều 291-BLHS).

Cụ thể, Phi đã ký hợp đồng với Công ty in Khuyến học in ấn tài liệu chiếm hưởng 350 triệu đồng. Phong đã môi giới để Công ty tin học xây dựng ký với ban điều hành 15 hợp đồng kinh tế gồm đào tạo tin học và dịch vụ, trục lợi 113 triệu đồng.

Buổi chiều tòa sẽ bắt đầu phần xét hỏi, thẩm vấn.

Dân trí sẽ liên tục cập nhật diễn biến phiên xử kéo dài gần trọn 2 tuần…

P. Thảo
13/01/2010 - 12:04 AM
Bài cuối: Phải có quy chế bảo vệ tòa
Làm sao hạn chế được việc đương sự gây rối để bảo vệ tính nghiêm minh và văn hóa pháp đình ở chốn công đường? Nhiều chuyên gia pháp lý đã đề xuất giải pháp.
• Coi tòa như cái chợ
Tại Mỹ, người gây rối, xấc láo, coi thường tòa ngay trước mắt quan tòa sẽ bị quan tòa phạt ngay lập tức với mức án tối đa năm năm tù.
Tại Canada, người vi phạm có thể bị giam tối đa hai năm cộng tiền phạt.
Tại Anh, người vi phạm có thể bị phạt tù từ một tháng đến hai năm hoặc 2.500 bảng Anh hoặc cả hai.
Nhiều chuyên gia cho rằng lâu nay việc đương sự gây rối, coi thường tòa chưa được cơ quan chức năng chú trọng đúng mức để có những biện pháp chấn chỉnh quyết liệt mà chủ yếu cứ để tòa và công an địa phương “tự tính”.
Thông thường, đương sự gây rối thì tòa mời công an địa phương tới can thiệp. Công an tới thì mời đương sự về trụ sở làm việc “cho có lệ” rồi mời đương sự… về.
Ðừng giơ cao đánh khẽ
Theo Thạc sĩ Lê Tiến Châu (Trường Đại học Luật TP.HCM), pháp luật có đầy đủ chế tài để xử lý những trường hợp này nhưng thông thường cơ quan có thẩm quyền cứ “giơ cao đánh khẽ” khiến nhiều người chưa biết sợ.
Vì vậy, trong trường hợp đương sự quậy thì phải xử lý thật nghiêm. Nhẹ thì phạt hành chính, nặng thì khởi tố về tội gây rối trật tự công cộng (Điều 245 BLHS) hoặc tội chống người thi hành công vụ (Điều 257 BLHS)…

Có lực lượng cảnh sát tư pháp chuyên nghiệp sẽ hạn chế được các hành vi gây rối tại tòa. Ảnh: HTD
Thạc sĩ Phan Anh Tuấn (Trường Đại học Luật TP.HCM, hội thẩm nhân dân TAND TP) cũng cho rằng chủ yếu là phải ngăn chặn các hành vi gây rối tại phiên tòa ngay từ đầu. Nhưng nếu đương sự manh động thì rất cần có những biện pháp xử lý nghiêm về hành chính, hình sự, đồng thời tuyên truyền phổ biến việc xử lý này nhằm răn đe.
Nâng chất cảnh sát tư pháp
Ở một khía cạnh khác, Tiến sĩ Nguyễn Minh Hằng (Học viện Tư pháp) nhận xét, thực tế nhiều vụ gây rối tại tòa xảy ra đa phần do thiếu vắng bóng dáng của lực lượng bảo vệ và hỗ trợ tư pháp.
Việc xây dựng lực lượng cảnh sát hỗ trợ tư pháp chính quy, đáp ứng kịp thời hoạt động xét xử và thi hành án đã trở thành nghị quyết được Bộ Chính trị đặc biệt quan tâm.
Tuy nhiên, cần luật hóa chức năng, nhiệm vụ của chức danh này để phát triển lực lượng cảnh sát tư pháp thành một lực lượng chuyên nghiệp, hỗ trợ hiệu quả cho cơ quan tố tụng.
Tiến sĩ Hằng đề xuất chức danh cảnh sát bảo vệ và hỗ trợ tư pháp phải được đào tạo độc lập, rộng rãi như các chức danh thẩm phán, luật sư, kiểm sát viên. Có như vậy thì không chỉ văn hóa pháp đình, trật tự phiên tòa được đảm bảo mà luật sư và người tham gia phiên tòa cũng thấy an tâm hơn.
Ðưa vào nội dung cải cách tư pháp
Theo luật sư Lương Khải Ân (Đoàn Luật sư TP.HCM), cải cách tư pháp chỉ mới chú trọng khâu truy tố, xét xử chứ chưa xây dựng được cơ chế bảo vệ tại tòa.
Chúng ta không nên trông chờ ý thức tự giác của các đương sự vì họ thuộc mọi thành phần, ý thức chấp hành pháp luật khác nhau, khi thấy quyền lợi của mình không được đáp ứng sẽ thiếu kiềm chế và có thái độ tiêu cực. Vì vậy, cần nhanh chóng xây dựng cơ chế bảo vệ tại tòa và xem đây là một trong những nội dung cải cách tư pháp.
Luật sư Ân chỉ ra quy định trong Thông tư số 15 năm 2003 và Quyết định 810 năm 2006 của Bộ Công an (hướng dẫn hoạt động hỗ trợ tư pháp) chưa sát thực và thiếu hiệu quả.
“Theo tôi, cơ chế bảo vệ tại tòa phải theo hướng xây dựng lực lượng cảnh sát thường trực bên cạnh tòa để kịp thời ngăn chặn mọi hành vi xâm phạm an ninh, trật tự xảy ra tại các phiên xử, nơi làm việc và cả trong khuôn viên tòa. Giao quyền cho chánh án quyết định xử lý vi phạm tại tòa và chủ tọa được quyền quyết định xử lý vi phạm tại các phiên xử. Đồng thời, tăng cường các biện pháp chế tài và mức phạt tiền đối với người vi phạm” - ông nói.
Nâng cao tâm lý pháp lý
Theo Thạc sĩ Phan Anh Tuấn, việc thẩm phán, thư ký tòa nắm vững kiến thức và các kỹ năng về tâm lý tư pháp là yếu tố quan trọng để ngăn ngừa hiện tượng đương sự gây rối, làm mất trật tự... Họ cần phải theo dõi, nắm vững diễn biến tâm lý của những người tham gia tố tụng để xử lý tình huống khéo léo, không để đương sự rơi vào trạng thái kích động.
Nếu đương sự bị kích động hoặc có biểu hiện lạ thì cán bộ tòa cần chủ động có giải pháp hợp lý làm giảm sự kích động đó. Trong trường hợp biết phiên xử nào đương sự có khả năng manh động thì chủ động yêu cầu lực lượng cảnh sát tư pháp hỗ trợ.

Vào tù vì… ngáp
Tháng 8-2009, chỉ vì ngáp trong khi tòa đang xử mà một người đàn ông tên Clifton Willams ở Illinois (Mỹ) đã bị phạt tù sáu tháng.
Số là phiên tòa xét xử người em họ tàng trữ chất ma túy kéo dài đã khiến ông Willams ngáp ngủ ngay đúng lúc quan tòa tuyên án.

Theo vị quan tòa này, tiếng ngáp của ông Willams lúc đó rất lớn nên đó có thể là hành vi quấy nhiễu tòa.
Chơi ngông, mất tiền oan
Tháng 4-2005, thẩm phán Tòa án Los Angeles (Mỹ) đã phạt một người đàn ông 1.000 USD vì kết luận người này đã coi thường tòa.

Trước đó, tham dự phiên xử một lúc, ông này tự dưng dại dột vươn tay, ngáp và nói… “Tẻ nhạt quá”!
Quậy kiểu đàn bà
Tháng 3-2009, Tòa Trung thẩm Brisbane ở tiểu bang Queensland (Úc) đã phạt bà Megumi Ogawa (giảng viên luật người Nhật Bản) bốn tháng tù vì “hành vi thô lỗ” trong phiên tòa xử mà chính bà là bị cáo.
Tại phiên xử này, bà Ogawa đã bị tòa đuổi ra khỏi phòng xử nhiều lần vì la hét, giằng co với cảnh sát tư pháp và chê bai hệ thống luật pháp, thậm chí còn vén quần để lộ… bàn tọa.

Trước đó, vào năm 2006, bà Ogawa đã gửi 83 email và gọi 176 cú điện thoại cho nhân viên Tòa án Liên bang Úc đe dọa giết các viên chức tòa.
Trong vài cuộc tiếp xúc sau đó, bà Ogawa cũng đã dọa giết một thư ký tòa.
T.LƯU tổng hợp
THANH LƯU - HỒNG TÚ
08/01/2010 - 12:25 AM
KHÔNG THỂ “MỘT MÌNH CHỐNG THAM NHŨNG” - BÀI 1:
“Thạch sùng” thắng “cá sấu”
Cuộc chiến chống tham nhũng đòi hỏi không chỉ quyết tâm mà cả những phương pháp và trên hết là sự ủng hộ mạnh mẽ của số đông dân chúng.
• Bài 3: Sự tham gia chật vật của truyền thông
• Bài 2: Cải cách để chống tham nhũng
Loạt hồ sơ này đề cập và lý giải những thành tựu rõ rệt, bước đầu trong chống tham nhũng ở châu Á, đặc biệt là Indonesia.
Tháng 4-2009, Ủy ban Chống tham nhũng Indonesia (KPK) khi điều tra một nghi án tham nhũng đã theo dõi cả điện thoại của… cảnh sát trưởng nước này, ông Susno Duadji.
“Bất khả xâm phạm” cũng vào tầm ngắm
Theo Tổ chức Giám sát nhân quyền (Human Rights Watch), mỗi năm Indonesia mất hàng tỉ đôla vì tham nhũng. Trung bình mỗi doanh nghiệp ở nước này phải chi hơn 10% chi phí cho việc hối lộ và hơn 10% quỹ thời gian cho hoạt động “bôi trơn”.
Do đó, vào năm 2002 đạo luật số 30 được thông qua, tạo cơ sở pháp lý cho việc thành lập KPK. Cơ quan này được trao rất nhiều quyền: quyền yêu cầu điều trần và báo cáo, quyền cấm nghi can rời nơi cư trú, quyền theo dõi điện thoại, quyền buộc nghi can cung cấp thông tin tài chính, đóng băng các giao dịch tài chính của nghi can và quyền yêu cầu sự trợ giúp của các cơ quan thi hành luật pháp khác. Đối tượng mà KPK nhằm vào là những nhân vật ở vị trí cao trong xã hội: doanh nhân, viên chức hành chính, quan chức ngân hàng, các nhà ngoại giao, nghị sĩ, công tố viên, cảnh sát, là những thành phần mà trước kia vốn được xem như “bất khả xâm phạm” ở Indonesia.

Bibit, Chandra và những người ủng hộ sau khi được trả tự do.
Tới nay, KPK đã điều tra và đưa ra truy tố, kết tội 86 vụ đưa và nhận hối lộ liên quan tới quan chức chính phủ. Đây là một thành tựu cho dù con số đó chỉ như muối bỏ bể so với số lượng hơn 16.000 vụ việc mà họ có báo cáo.
Cuộc chiến “thạch sùng - cá sấu”
Với quyết tâm đưa ra ánh sáng những vụ tham nhũng tại một đất nước đã khét tiếng về tham nhũng từ hàng chục năm nay, KPK rất được lòng dân chúng. Nhưng con số những kẻ thù của KPK cũng tăng mạnh khi ngày càng nhiều nghị sĩ, cảnh sát, quan chức chính phủ trở thành đối tượng bị điều tra.
Tháng 7-2009, hai phó chủ tịch của KPK là Chandra Hamzah và Bibit Samad Rianto bị đình chỉ công tác. Tới tháng 9, cả hai người bị cảnh sát bắt và cáo buộc tội nhận hối lộ. Nếu được chứng thực, vụ việc sẽ tàn phá uy tín của KPK.
Tuy vậy, KPK không đơn độc. Khác với thanh tra Corrado Cattani của series phim truyền hình Ý Bạch tuộc (La Piovra), KPK không phải “một mình chống lại tham nhũng”.
Biểu tình đã nổ ra ở nhiều thành phố với hàng ngàn người tham gia, bày tỏ sự ủng hộ đối với những người bị bắt, giơ cao khẩu hiệu: “Scandal thế kỷ”, “Giết KPK là giết quốc gia”, “Các vị muốn xóa bỏ tham nhũng hay xóa bỏ KPK?”… Hàng ngàn người tụ tập bên ngoài trụ sở cảnh sát Indonesia tại Jakarta để phản đối vụ bắt giữ, đòi tổng thống phải giữ lời hứa khi tranh cử - tiêu diệt tham nhũng. Chiến dịch ủng hộ KPK trên mạng xã hội Facebook thu hút tới một triệu thành viên đòi trả tự do cho hai viên chức này.
Trước sức ép của dư luận, ngày 2-11, Tổng thống Susilo Bambang Yudhoyono đã phải ra lệnh thành lập một nhóm điều tra mang tên Nhóm 8. Ngày hôm sau, trong phiên điều trần tại Tòa án Hiến pháp Indonesia, những băng ghi âm được công bố đã cho thấy một âm mưu của cảnh sát nhằm phá hoại KPK. Kết quả, Bibit và Chandra được trả tự do ngay trong ngày.
Ngày 17-11, Nhóm 8 báo cáo kết quả điều tra, đưa ra các đề nghị: chấm dứt truy tố đối với Bibit và Chandra, trừng trị các quan chức có hành vi sai trái, đồng thời thành lập một ủy ban nhà nước để thực thi cải cách thể chế trong các cơ quan hành pháp. Ngày 23-11, tổng thống đã có diễn văn trả lời Nhóm 8, trong đó ông cho rằng sẽ tốt hơn nếu vụ việc Chandra-Bibit được xử bên ngoài tòa án. Tuy nhiên, ông không đề nghị chấm dứt truy tố.
Phát biểu của tổng thống ngay lập tức gây ra phản ứng từ phía dân chúng, những người cho rằng ông nói “thiếu thuyết phục”. Ngày 30-12, tổng thống nhận được thông báo chính thức từ tòa án rằng truy tố đối với Bibit và Chandra đã bị hủy bỏ. Ba ngày sau, hai người được khôi phục chức vụ cũ.
Vì sao “thạch sùng” thắng “cá sấu”?
Những gì vừa xảy ra cho thấy KPK thực sự là mối đe dọa đối với cơ quan công quyền. Sức mạnh ấy chỉ có thể đạt được khi KPK giữ vai trò độc lập, tách rời khỏi hành pháp và tư pháp đến mức không chịu sức ép nào ngay cả từ phía tổng thống. Đó là điều kiện đầu tiên cho một cơ quan chống tham nhũng hiệu quả.
Điều kiện thứ hai là những quy định đảm bảo thực quyền cho KPK. Trước khi KPK được thành lập, theo luật cũ của Indonesia, chỉ cảnh sát và Văn phòng Công tố là có quyền tiến hành các hoạt động chống tham những. Từ khi có KPK, cảnh sát và công tố viên mất độc quyền chống tham nhũng.

Dân chúng Indonesia biểu tình để bày tỏ sự ủng hộ đối với Ủy ban Chống tham nhũng với biểu ngữ: “Cứu KPK cứu Indonesia”.
Bản thân KPK cũng không độc chiếm việc chống tham nhũng mà họ chỉ đóng vai trò như một cơ quan hành động nhanh để buộc các thể chế quyền lực phải hoạt động hiệu quả hơn. Chẳng hạn, họ có thể đảm nhiệm luôn công việc điều tra và truy tố tham nhũng của cảnh sát và Văn phòng Công tố nếu thấy những cơ quan này tỏ ra chậm chạp hoặc bất lực trong một vụ án tham nhũng nào đó, hoặc nếu nghi ngờ có sự mờ ám trong hoạt động điều tra. Họ cũng có toàn quyền phối hợp, giám sát cảnh sát và Văn phòng Công tố.
Điều kiện thứ ba để KPK chống tham nhũng hiệu quả, thậm chí còn chiến thắng “cá sấu” cảnh sát trong cuộc chiến căng thẳng vừa rồi là sự ủng hộ của dân chúng. Một trong những lý do khiến các nỗ lực trước đây của Indonesia nhằm loại trừ tham nhũng đều thất bại là bởi nước này đã chỉ tập trung vào những hoạt động mang tính trấn áp tức thời (điều tra và truy tố), thay vì các hoạt động phòng chống tham nhũng có tác dụng dài hạn.
Chính vì thế, KPK là một sự khởi đầu mới, một cách đấu tranh mới với đại dịch tham nhũng: KPK đã tiến hành các chương trình giáo dục chống tham nhũng ở mọi cấp học; thiết kế và đẩy mạnh các chương trình xã hội chống tham nhũng… như một chiến lược dài hạn. Giám đốc Minh bạch quốc tế ở Indonesia, ông Teten Masduki, từng nhận định KPK ở thế vô cùng nguy hiểm vì “cả cảnh sát, Văn phòng Công tố lẫn Quốc hội đều lên kế hoạch tiêu diệt KPK”.
Tòa án Hiến pháp Indonesia cho rằng việc thành lập KPK là vi hiến, còn Quốc hội thì đang cân nhắc việc soạn thảo luật nhằm đóng cửa KPK. Có vẻ KPK giống như thứ “âm binh” mà họ đã tạo ra và giờ không sao kiểm soát theo ý họ được nữa. Tuy vậy, với sự ủng hộ của dân chúng, khó có khả năng KPK sẽ dễ dàng bị đình chỉ hoạt động.
Chính người dân Indonesia, chứ không phải cơ quan nào khác, mới là lực lượng có sức mạnh lớn nhất trong công cuộc đấu tranh với tệ nạn tham nhũng bằng việc tích cực bảo vệ KPK. Những cuộc biểu tình chống tham nhũng thu hút hàng ngàn người ở thủ đô Jakarta và các thành phố lớn tại Indonesia đã cho thấy điều đó.
ÐOAN TRANG
08/01/2010 - 12:25 AM
KHÔNG THỂ “MỘT MÌNH CHỐNG THAM NHŨNG” - BÀI 1:
“Thạch sùng” thắng “cá sấu”
Cuộc chiến chống tham nhũng đòi hỏi không chỉ quyết tâm mà cả những phương pháp và trên hết là sự ủng hộ mạnh mẽ của số đông dân chúng.
• Bài 3: Sự tham gia chật vật của truyền thông
• Bài 2: Cải cách để chống tham nhũng
Loạt hồ sơ này đề cập và lý giải những thành tựu rõ rệt, bước đầu trong chống tham nhũng ở châu Á, đặc biệt là Indonesia.
Tháng 4-2009, Ủy ban Chống tham nhũng Indonesia (KPK) khi điều tra một nghi án tham nhũng đã theo dõi cả điện thoại của… cảnh sát trưởng nước này, ông Susno Duadji.
“Bất khả xâm phạm” cũng vào tầm ngắm
Theo Tổ chức Giám sát nhân quyền (Human Rights Watch), mỗi năm Indonesia mất hàng tỉ đôla vì tham nhũng. Trung bình mỗi doanh nghiệp ở nước này phải chi hơn 10% chi phí cho việc hối lộ và hơn 10% quỹ thời gian cho hoạt động “bôi trơn”.
Do đó, vào năm 2002 đạo luật số 30 được thông qua, tạo cơ sở pháp lý cho việc thành lập KPK. Cơ quan này được trao rất nhiều quyền: quyền yêu cầu điều trần và báo cáo, quyền cấm nghi can rời nơi cư trú, quyền theo dõi điện thoại, quyền buộc nghi can cung cấp thông tin tài chính, đóng băng các giao dịch tài chính của nghi can và quyền yêu cầu sự trợ giúp của các cơ quan thi hành luật pháp khác. Đối tượng mà KPK nhằm vào là những nhân vật ở vị trí cao trong xã hội: doanh nhân, viên chức hành chính, quan chức ngân hàng, các nhà ngoại giao, nghị sĩ, công tố viên, cảnh sát, là những thành phần mà trước kia vốn được xem như “bất khả xâm phạm” ở Indonesia.

Bibit, Chandra và những người ủng hộ sau khi được trả tự do.
Tới nay, KPK đã điều tra và đưa ra truy tố, kết tội 86 vụ đưa và nhận hối lộ liên quan tới quan chức chính phủ. Đây là một thành tựu cho dù con số đó chỉ như muối bỏ bể so với số lượng hơn 16.000 vụ việc mà họ có báo cáo.
Cuộc chiến “thạch sùng - cá sấu”
Với quyết tâm đưa ra ánh sáng những vụ tham nhũng tại một đất nước đã khét tiếng về tham nhũng từ hàng chục năm nay, KPK rất được lòng dân chúng. Nhưng con số những kẻ thù của KPK cũng tăng mạnh khi ngày càng nhiều nghị sĩ, cảnh sát, quan chức chính phủ trở thành đối tượng bị điều tra.
Tháng 7-2009, hai phó chủ tịch của KPK là Chandra Hamzah và Bibit Samad Rianto bị đình chỉ công tác. Tới tháng 9, cả hai người bị cảnh sát bắt và cáo buộc tội nhận hối lộ. Nếu được chứng thực, vụ việc sẽ tàn phá uy tín của KPK.
Tuy vậy, KPK không đơn độc. Khác với thanh tra Corrado Cattani của series phim truyền hình Ý Bạch tuộc (La Piovra), KPK không phải “một mình chống lại tham nhũng”.
Biểu tình đã nổ ra ở nhiều thành phố với hàng ngàn người tham gia, bày tỏ sự ủng hộ đối với những người bị bắt, giơ cao khẩu hiệu: “Scandal thế kỷ”, “Giết KPK là giết quốc gia”, “Các vị muốn xóa bỏ tham nhũng hay xóa bỏ KPK?”… Hàng ngàn người tụ tập bên ngoài trụ sở cảnh sát Indonesia tại Jakarta để phản đối vụ bắt giữ, đòi tổng thống phải giữ lời hứa khi tranh cử - tiêu diệt tham nhũng. Chiến dịch ủng hộ KPK trên mạng xã hội Facebook thu hút tới một triệu thành viên đòi trả tự do cho hai viên chức này.
Trước sức ép của dư luận, ngày 2-11, Tổng thống Susilo Bambang Yudhoyono đã phải ra lệnh thành lập một nhóm điều tra mang tên Nhóm 8. Ngày hôm sau, trong phiên điều trần tại Tòa án Hiến pháp Indonesia, những băng ghi âm được công bố đã cho thấy một âm mưu của cảnh sát nhằm phá hoại KPK. Kết quả, Bibit và Chandra được trả tự do ngay trong ngày.
Ngày 17-11, Nhóm 8 báo cáo kết quả điều tra, đưa ra các đề nghị: chấm dứt truy tố đối với Bibit và Chandra, trừng trị các quan chức có hành vi sai trái, đồng thời thành lập một ủy ban nhà nước để thực thi cải cách thể chế trong các cơ quan hành pháp. Ngày 23-11, tổng thống đã có diễn văn trả lời Nhóm 8, trong đó ông cho rằng sẽ tốt hơn nếu vụ việc Chandra-Bibit được xử bên ngoài tòa án. Tuy nhiên, ông không đề nghị chấm dứt truy tố.
Phát biểu của tổng thống ngay lập tức gây ra phản ứng từ phía dân chúng, những người cho rằng ông nói “thiếu thuyết phục”. Ngày 30-12, tổng thống nhận được thông báo chính thức từ tòa án rằng truy tố đối với Bibit và Chandra đã bị hủy bỏ. Ba ngày sau, hai người được khôi phục chức vụ cũ.
Vì sao “thạch sùng” thắng “cá sấu”?
Những gì vừa xảy ra cho thấy KPK thực sự là mối đe dọa đối với cơ quan công quyền. Sức mạnh ấy chỉ có thể đạt được khi KPK giữ vai trò độc lập, tách rời khỏi hành pháp và tư pháp đến mức không chịu sức ép nào ngay cả từ phía tổng thống. Đó là điều kiện đầu tiên cho một cơ quan chống tham nhũng hiệu quả.
Điều kiện thứ hai là những quy định đảm bảo thực quyền cho KPK. Trước khi KPK được thành lập, theo luật cũ của Indonesia, chỉ cảnh sát và Văn phòng Công tố là có quyền tiến hành các hoạt động chống tham những. Từ khi có KPK, cảnh sát và công tố viên mất độc quyền chống tham nhũng.

Dân chúng Indonesia biểu tình để bày tỏ sự ủng hộ đối với Ủy ban Chống tham nhũng với biểu ngữ: “Cứu KPK cứu Indonesia”.
Bản thân KPK cũng không độc chiếm việc chống tham nhũng mà họ chỉ đóng vai trò như một cơ quan hành động nhanh để buộc các thể chế quyền lực phải hoạt động hiệu quả hơn. Chẳng hạn, họ có thể đảm nhiệm luôn công việc điều tra và truy tố tham nhũng của cảnh sát và Văn phòng Công tố nếu thấy những cơ quan này tỏ ra chậm chạp hoặc bất lực trong một vụ án tham nhũng nào đó, hoặc nếu nghi ngờ có sự mờ ám trong hoạt động điều tra. Họ cũng có toàn quyền phối hợp, giám sát cảnh sát và Văn phòng Công tố.
Điều kiện thứ ba để KPK chống tham nhũng hiệu quả, thậm chí còn chiến thắng “cá sấu” cảnh sát trong cuộc chiến căng thẳng vừa rồi là sự ủng hộ của dân chúng. Một trong những lý do khiến các nỗ lực trước đây của Indonesia nhằm loại trừ tham nhũng đều thất bại là bởi nước này đã chỉ tập trung vào những hoạt động mang tính trấn áp tức thời (điều tra và truy tố), thay vì các hoạt động phòng chống tham nhũng có tác dụng dài hạn.
Chính vì thế, KPK là một sự khởi đầu mới, một cách đấu tranh mới với đại dịch tham nhũng: KPK đã tiến hành các chương trình giáo dục chống tham nhũng ở mọi cấp học; thiết kế và đẩy mạnh các chương trình xã hội chống tham nhũng… như một chiến lược dài hạn. Giám đốc Minh bạch quốc tế ở Indonesia, ông Teten Masduki, từng nhận định KPK ở thế vô cùng nguy hiểm vì “cả cảnh sát, Văn phòng Công tố lẫn Quốc hội đều lên kế hoạch tiêu diệt KPK”.
Tòa án Hiến pháp Indonesia cho rằng việc thành lập KPK là vi hiến, còn Quốc hội thì đang cân nhắc việc soạn thảo luật nhằm đóng cửa KPK. Có vẻ KPK giống như thứ “âm binh” mà họ đã tạo ra và giờ không sao kiểm soát theo ý họ được nữa. Tuy vậy, với sự ủng hộ của dân chúng, khó có khả năng KPK sẽ dễ dàng bị đình chỉ hoạt động.
Chính người dân Indonesia, chứ không phải cơ quan nào khác, mới là lực lượng có sức mạnh lớn nhất trong công cuộc đấu tranh với tệ nạn tham nhũng bằng việc tích cực bảo vệ KPK. Những cuộc biểu tình chống tham nhũng thu hút hàng ngàn người ở thủ đô Jakarta và các thành phố lớn tại Indonesia đã cho thấy điều đó.
ÐOAN TRANG
13/01/2010 - 12:25 AM
Bài 3: Sự tham gia chật vật của truyền thông
Diệt tham nhũng không thể thiếu sự tham gia của truyền thông. Nhưng ở châu Á, báo chí chống tham nhũng đã và đang vấp phải nhiều rào cản khó vượt.
• Bài 2: Cải cách để chống tham nhũng
• “Thạch sùng” thắng “cá sấu”
Báo chí là súng, minh bạch thông tin là đạn
Nhận định về vai trò của báo chí, WB cho rằng không thiết chế xã hội nào làm tốt hơn báo chí độc lập trong việc giám sát chính phủ và chống tham nhũng. “Nếu giới truyền thông được đóng vai trò như “nhà môi giới thông tin trung thực” thì họ không thể là cheerleader (kẻ đầu trò mua vui) cho chính phủ. Điều này có thể đưa tới những tình huống khiến chính phủ khó chịu nhưng những tình huống khó chịu đó phải được giải quyết công khai, thỏa đáng, nếu không sẽ làm xói mòn nền tảng phát triển kinh tế”.
Khi báo chí được là “nhà môi giới thông tin trung thực”, nó trở thành thứ vũ khí lợi hại diệt trừ tham nhũng. Tại Trung Quốc, năm 2003, các phương tiện truyền thông đại chúng phối hợp với Kiểm toán nhà nước đã đưa ra ánh sáng sai phạm ở Bộ Tài chính, Bộ Giáo dục, Bộ Thông tin Liên lạc cùng một loạt cơ quan chính phủ khác.
Tại Hàn Quốc, theo TS Lê Đăng Doanh, “mọi công văn, giấy tờ của dân và doanh nghiệp đều được công bố công khai do ai xử lý, tiến độ dự kiến, hiện nay đang ở đâu và người dân có quyền được tìm hiểu thông tin từ điện thoại di động của mình. Công nghệ thông tin và quy chế không còn cho phép nhân viên tiếp cận trực tiếp với đương sự nữa và giảm hẳn nhũng nhiễu”.
Nhưng chỉ được… bắn từ cổ trở xuống!
Báo chí đóng vai trò quan trọng như vậy nhưng ở phần lớn các nước đang phát triển, thứ vũ khí đắc lực chống tham nhũng này vẫn bị cản phá mạnh dưới nhiều hình thức khác nhau.


Chính trường Thái Lan sau khi Thaksin Shinawatra ra đi triền miên bất ổn. Tuy nhiên, ngay từ năm 2001, khi Thaksin còn tại vị, báo chí nước này đã đưa nhiều tin về vụ ông bị cáo buộc dính líu tới tham nhũng. Trong ảnh: Tờ The Bangkok Post số ra ngày 4-8-2001 đưa tin thủ tướng vẫn tại vị do được 8/15 thẩm phán tuyên vô tội.
Trước tiên là cản phá thông qua các rào cản của thể chế (gồm luật và lệ). “Trò” khá phổ biến là sử dụng luật báo chí. Ở Jordan, nhà báo El-Sherif cho biết: “Chính phủ đặt ra những tiêu chuẩn cực kỳ cao cho việc bổ nhiệm tổng biên tập nhằm giới hạn số người có khả năng nắm giữ cương vị đó. Chỉ có các thành viên của Hội Báo chí quốc gia (cơ quan nhà nước) mới được hưởng “địa vị nhà báo”. Chúng tôi phản đối những hạn chế này, bởi vì lập ra các tiêu chuẩn không phải là việc của chính phủ. Báo chí tự do phải có quyền tự chọn ra tổng biên tập mà tòa báo thấy phù hợp”.
Bên cạnh “luật” là “lệ” (luật bất thành văn). Chính quyền nhiều nước châu Á sử dụng những vấn đề “nhạy cảm văn hóa”, “truyền thống văn hóa” như là công cụ để kiểm soát về chính trị. Một trong những điểm hay bị tận dụng làm rào cản đối với báo chí là thói quen tuân thủ tôn ti trật tự, đẳng cấp xã hội, sự coi trọng ân nghĩa… của người Á châu. Luật bất thành văn là báo chí không được phép động chạm tới cấp lãnh đạo cao nhất. Tại Singapore, công ty của phu nhân thủ tướng thường xuyên thắng những gói thầu béo bở nhất, tuy nhiên điều này chưa bao giờ được đề cập trên mặt báo mà chỉ “lưu truyền trong dân gian”.
Tình hình này có một nét tương đồng phần nào với Indonesia thời Suharto. Mặc dù tham nhũng lan tràn, Indonesia vẫn tăng trưởng rất nhanh và liên tục. Đó là do Suharto chỉ cho phép tham nhũng ở cấp dưới và ở trong chính gia đình ông ta. Còn ở cấp cao, Suharto thường xuyên cách chức các quan chức đã tai tiếng vì tham nhũng. TS Lê Hồng Nhật (khoa Kinh tế, ĐH Quốc gia TP.HCM) cho biết: “Logic của cuộc chơi này cũng tương tự như việc cạnh tranh săn bắt cá… Nếu chỉ có một chủ độc quyền khai thác cả vùng cá thì anh ta sẽ quan tâm đến việc khai thác lâu dài hơn là làm cạn kiệt nó một cách nhanh chóng. Đó là trường hợp của Suharto”.
Thắt chặt báo chí bằng biện pháp kinh tế
Một cách cản phá nữa rất hiệu quả nhằm vào báo chí chống tham nhũng là sử dụng biện pháp “đánh vào kinh tế”. Nhà báo Hàn Quốc Chungsoo Kim cho biết: “Điều kiện tiên quyết là chúng tôi phải rất vững vàng về kinh tế, nếu không thì sẽ không bao giờ thoát khỏi nỗi sợ việc chính phủ có thể gây sức ép để các ngân hàng không bao giờ cấp tiền cho báo chí nữa”.
Suy cho cùng, báo chí chống tham nhũng sao được nếu chưa trả lời được những câu hỏi này: Báo chí độc lập mang lại lợi ích gì khi dân chúng phần đông còn mù chữ, thất học? Báo chí làm thế nào độc lập được khi không tự chi trả nổi tiền giấy, tiền mực, tiền in và phát hành? Nhà báo có thể chống tham nhũng không khi họ phải sống nhờ những khoản tiền “hỗ trợ” từ các quan chức tham nhũng, từ các doanh nghiệp đi đêm, hoặc khi họ phải chật vật xoay xở với đồng lương trong sạch ít ỏi?
Chống tham nhũng thực chất là dân chủ hóa
Theo Hiệp hội Báo chí thế giới (WAN): Tại các nước đang phát triển, thị trường còn rất nhiều khoảng trống, nhu cầu đối với thông tin chính xác và kịp thời từ báo chí là vô cùng lớn. Nói cách khác, báo chí vẫn là sản phẩm mà thị trường cần, “và điều đó thu hút độc giả, doanh nghiệp, các nhà quảng cáo đến với báo chí”. Nhà báo William Pike của tờ New Vision (Uganda) tuyên bố tại một hội nghị của WAN: “Tự do báo chí cộng với tự do hóa kinh tế sẽ tạo ra thị trường cho chúng tôi”.
Một nền báo chí tự do và độc lập sẽ là người giám sát và người phản biện lý tưởng đối với chính phủ. Nhưng nhà giám sát ốm đói thì cũng ít tác dụng: Để thật sự tự do và độc lập, báo chí cần có tiềm lực tài chính tốt.
Tóm lại, như WB nhận định trong một báo cáo: “Quá trình phát triển là quá trình tự do hóa. Phát triển và tự do hóa gắn chặt với nhau theo hình xoắn ốc: Một nền báo chí độc lập, mạnh mẽ sẽ thúc đẩy phát triển kinh tế và ngược lại, kinh tế phát triển tạo ra mảnh đất màu mỡ cho báo chí độc lập lớn mạnh”. Và như thế, chống tham nhũng thực chất là dân chủ hóa.
ÐOAN TRANG